उच्च रक्तचापको औषधि आफूखुसी घटबढ गर्दा के हुन्छ ?

‘उच्च रक्तचापको औषधि सकेसम्म खानु हुँदैन, खान सुरु गरेपछि कुनै हालतमा छोड्नु हुँदैन ।’

यही भ्रमका कारण अधिकांश नेपालीले उच्च रक्तचापको समस्या हुँदा समेत सजिलै औषधि सेवन गरेको पाइँदैन । कतिपयले भने औषधि सेवन गरिहाले पनि आफूखुसी औषधिको मात्रा घटबढ गरेको पाइन्छ ।

उच्च रक्तचापको औषधिले रक्तचापलाई घटाउँछ । कुनै औषधिले मुटुबाट निस्कने प्रेसरलाई कम गरिदिन्छ । कुनैले रक्तप्रवाह राम्ररी गर्न रक्तनलीलाई लचिलो बनाइदिन्छ जसले गर्दा रक्तचाप नियन्त्रण हुन्छ । यस्तोमा प्रेसर कम भयो भनेर औषधिको डोज घटबढ गर्न वा छोड्न भने मिल्दैन ।

कुन अवस्थामा औषधि खानुपर्छ ?

सामान्यतया रक्तचाप माथिल्लो १६० र तल्लो ११० पुग्यो भने औषधि खानुपर्ने हुन्छ । तल्लो ९० वा १०० र माथिल्लो १४० जति मात्रै भएको छ भने औषधि नै खानुपर्ने बाध्यता हुँदैन । आफ्नो जीवनशैली र खानपानमा सुधार ल्याउँदा हुन्छ ।

उच्च रक्तचापको औषधि विभिन्न प्रकारका हुन्छन् । बिरामीको अवस्था हेरेर औषधि दिइने भएकाले एउटै परिवारमा दुई जनामा उच्च रक्तचापको समस्या छ भने पनि उनीहरूलाई फरक–फरक औषधि दिइन्छ ।

आफूखुसी औषधि घटबढ गर्न मिल्दैन

उच्च रक्तचापको समस्या भएको व्यक्तिलाई कति डोजको औषधि दिने भन्ने कुराको वैज्ञानिक आधार हुन्छ । रक्तचाप कति बढेको छ त्यही आधारमा चिकित्सकले औषधि सिफारिस गरेका हुन्छन् । कसैलाई मोटोपन छ र प्रेसर पनि भने त्यस्तो व्यक्तिलाई अलि उच्च डोजको औषधि दिइएको हुन्छ । यस्तोमा कसैले औषधिले मेरो प्रेसर कम भयो अब कम डोजको औषधि खान्छु भनेर आफूखुसी औषधि घटाउँछ भने प्रेसर झन् बढ्न सक्छ ।

गर्मी मौसमको तुलनामा जाडोमा प्रेसर बढ्छ । यस्तोमा प्रेसर जाँच गर्दा बढ्यो त्यसैले औषधिको डोज बढाउँछु भनेर आफूखुसी औषधिको डोज बढाउनु हुँदैन । चिकित्सकको सल्लाहमा मात्र औषधि बढाउने कि नबढाउने भन्ने कुरा तय गर्नुपर्छ ।

कहिलेकाहीं एक पटक, दुई पटक प्रेसर जाँच गर्दा कम आयो भने प्रेसर कम भयो भनेर औषधि कम गर्ने गरेको पाइन्छ । तर एक-दुई पटक जाँच्दा प्रेसर कम भयो भनेर औषधि कम गर्न मिल्दैन । एक-दुई हप्ता लगातार प्रेसर जाँच गर्दा कम आयो भने चिकित्सकले आफैं औषधिको डोज कम गरिदिन्छन् ।

औषधिको साइड–इफेक्टसँग डराउनु पर्दैन

उच्च रक्तचापका धेरै औषधिको खासै साइड-इफेक्ट हुँदैन । तर साधारण सुक्खाखोकी लाग्ने, खुट्टा अलिअलि सुन्निने लगायत समस्या भने देखिन सक्छन् । तर उच्च रक्तचापको कारण हुने जति पनि नराम्रा असर छन् त्यसको तुलनामा औषधिको साइड-इफेक्ट न्यून हो । त्यसैले औषधिको साइड-इफेक्टसँग डराएर औषधि खान छोड्न हुँदैन । औषधिको यी सामान्य साइड-इफेक्टलाई व्यवस्थापन पनि गर्न सकिन्छ ।

आफूखुसी औषधि छोड्दा वा घटबढ गर्दा समस्या थपिन्छ

उच्च रक्तचापको औषधि चिकित्सकको परामर्श लिएर मात्र औषधि घटाउन, बढाउन वा छाड्न मिल्छ । आफूखुसी छोड्नु हुँदैन । आफूखुसी औषधि छाड्दा स्ट्रोक, प्यारालाइसिस र हृदयघात भएका धेरै केस छन् । त्यही कारण प्रेसरको औषधि घटबढ गर्न र छाड्न चिकित्सकको परामर्श अनिवार्य हुन्छ ।

नियमित रुपमा यस्ता औषधिको सेवन नगरेमा वा घटबढ गरेमा स्वास्थ्यमा विभिन्न समस्या निम्तिने गर्छ । किनकि उच्च रक्तचाप आफैंमा समस्या हैन तर उच्च रक्तचापको समस्याले मुटु, मिर्गौला, मस्तिष्कलाई भने गम्भीर असर पुर्‍याउन सक्छ ।

त्यस्तै, उच्च रक्तचापले आँखालाई असर गरी मानिसको भिजन लस हुने वा आँखा नदेख्नेसम्मको समस्या हुने गर्छ । त्यसैले औषधिको सेवन चिकित्सकको सल्लाह बमोजिम नै गर्नुपर्छ ।

औषधिले विभिन्न स्वास्थ्य जोखिमबाट बचाउँछ

उच्च रक्तचापको औषधिको सेवनले मिर्गौला बिग्रिनबाट जोगाउन सकिन्छ । त्यस्तै, उच्च रक्तचापले मिर्गौला, मुटु, मस्तिष्क तथा आँखालगायत अङ्गलाई लक्षित गर्ने हुँदा त्यस्ता असरबाट बच्न पनि चिकित्सकको सल्लाह तथा निगरानीमा उच्च रक्तचापको औषधि नियमित रुपमा सेवन गर्नुपर्छ ।